Pewnego razu, będąc w Niemczech, zaprosiłam na kawę chłopaka, który bardzo mi się podobał. Gdy podeszliśmy do stolika chciałam mu zaproponować, żeby się rozgościł, czyli po niemiecku hinsetzen (usiąść). Tyle że w pośpiechu zamiast “willst du dich hinsetzen?” powiedziałam… “willst du dich umsetzen?“. Zamiast zaproponować mu, żeby usiadł, poprosiłam go żeby się przesiadł! Popatrzył na mnie wtedy trochę zdziwiony. Dopiero po chwili zorientowałam się, że użyłam złego przedrostka, przez co zmienił się sens mojej wypowiedzi. Mimo najlepszych chęci, moje słowa zabrzmiały trochę niemiło. To doświadczenie pokazało mi, jak jedno niewinne słówko może całkowicie zmienić sens zdania. Właśnie dlatego znajomość czasowników rozdzielnie złożonych w języku niemieckim jest tak istotna! W tym artykule opowiem, jak nie pogubić się w przedrostkach i nie popełnić podobnych błędów.
- Czym są czasowniki rozdzielnie złożone (trennbare Verben)?
- Jakie mamy przedrostki w języku niemieckim?
- Czasowniki rozdzielnie złożone (trennbare Verben) – przykładowe zdania
- Czasowniki nierozdzielnie złożone (untrennbare Verben) – przykładowe zdania
- Czasowniki rozdzielnie i nierozdzielnie złożone z czasownikami modalnymi
- Czasowniki rozdzielnie i nierozdzielnie złożone w czasie przeszłym
- Jak najlepiej uczyć się czasowników złożonych?
Czym są czasowniki rozdzielnie złożone (trennbare Verben)?
Język naszych zachodnich sąsiadów posiada jedną bardzo charakterystyczną cechę, którą jest tworzenie zrostów i złożeń. Możliwość połączenia kilku elementów w jedno długie słowo pozwala na tworzenie wyrazów takich jak np. Binnenschifffahrtskuterkajutenschlüssel (klucz od kabiny kutra żeglugi śródlądowej).
Dotyczy to nie tylko rzeczowników, ale również czasowników.
Czasowniki złożone składają się z dwóch elementów: podstawowego czasownika i przedrostka. Przedrostek w takich czasownikach może zmieniać lub wzbogacać znaczenie czasownika podstawowego:
| przedrostek + czasownik = czasownik złożony |
| np. zurück (z powrotem) + gehen (iść) = zurückgehen (wracać) |
Czasowniki rozdzielnie złożone charakteryzują się tym, że w zdaniu przedrostek oddziela się od czasownika i przesuwa na koniec zdania lub części zdania. Na przykład w zdaniu Ich stehe um 7 Uhr auf (Wstaję o 7 rano), przedrostek auf pojawia się na końcu, oddzielając się od czasownika stehen.
Warto dodać, że nie wszystkie czasowniki złożone są rozdzielne. Istnieją też czasowniki nierozdzielnie złożone, jak np. bekommen (otrzymać), których nigdy nie rozdzielamy (przedrostek pozostaje zawsze połączony z czasownikiem).
Czasowniki złożone dzielą się więc na:
- rozdzielnie złożone (trennbare Verben),
- nierozdzielnie złożone (untrennbare Verben).
Jakie mamy przedrostki w języku niemieckim?
To, czy dany czasownik jest rozdzielnie czy nierozdzielnie złożony, rozpoznajemy zwykle po przedrostku.
- Czasowniki z przedrostkami: ab-, an-, auf-, aus-, ein-, mit-, nach-, statt-, teil-, vor-, weg, zu-, zurück-, zusammen- są zawsze rozdzielnie złożone.
- Czasowniki z przedrostkami: be-, emp-, ent-, er-, miss-, ver-, zer- są nierozdzielnie złożone.
- Czasowniki z przedrostkami: durch-, über-, um-, unter- mogą być rozdzielnie bądź nierozdzielnie złożone.
Możemy to również poznać po tym gdzie pada akcent.
- W czasownikach rozdzielnie złożonych akcent pada zawsze na przedrostek np. aufmachen (otworzyć), ausgehen (wychodzić), anfangen (zaczynać).
- W czasownikach nierozdzielnie złożonych akcent pada na temat czasownika. Na przykład: umfahren (omijać, objechać), durchsuchen (przeszukiwać), verstehen (rozumieć).
Czasowniki rozdzielnie złożone (trennbare Verben) – przykładowe zdania
Tak jak wspominałam wcześniej, czasowniki rozdzielnie złożone to te z przedrostkami: ab-, an-, auf-, aus-, ein-, mit-, nach-, statt-, teil-, vor-, weg, zu-, zurück-, zusammen-.
Ta grupa przedrostków ma samodzielne znaczenie np. zurück znaczy “z powrotem”, a zusammen “razem”, ale nie zawsze możemy przetłumaczyć je na polski tak jednoznacznie. Tłumaczenie często zależy od kontekstu i od samego czasownika, do którego przedrostek jest przyłączony.
Spójrz na przykładowe zdania z czasownikami rozdzielnie złożonymi. Zwróć uwagę na to, że przedrostek jest zawsze oddzielony od czasownika i znajduje się na końcu zdania. Czy znasz już któreś z tych czasowników?
| abfahren | odjeżdżać |
| Der Zug fährt ab. | Pociąg odjeżdża. |
| anrufen | dzwonić |
| Er ruft seine Mutter an. | On dzwoni do swojej mamy. |
| aufmachen | otwierać |
| Ich mache das Fenster auf. | Otwieram okno. |
| ausgeben | wydawać |
| Er gibt sein ganzes Taschengeld für Süßigkeiten aus. | On wydaje całe swoje kieszonkowe na słodycze. |
| einkaufen | robić zakupy |
| Sie kauft im Supermarkt ein. | Ona robi zakupy w supermarkecie. |
| mitbringen | zabierać ze sobą |
| Er bringt seinen Freund mit. | On zabiera ze sobą przyjaciela. |
| nachfragen | dopytywać się |
| Der Schüler fragt bei der Lehrerin nach. | Uczeń dopytuje się u nauczycielki. |
| stattfinden | odbywać się |
| Das Konzert findet morgen statt. | Koncert odbędzie się jutro. |
| teilnehmen | brać udział |
| Wir nehmen an dem Wettbewerb teil. | Bierzemy udział w konkursie. |
| vorbereiten | przygotowywać |
| Ich bereite das Essen vor. | Przygotowuję jedzenie. |
| weggehen | odchodzić |
| Geh bitte nicht weg! | Proszę, nie odchodź! |
| zumachen | zamykać |
| Sie macht die Tür zu. | Ona zamyka drzwi. |
| zurückkommen | wracać |
| Er kommt morgen zurück. | On wraca jutro. |
| zusammenarbeiten | współpracować |
| Wir arbeiten gut zusammen. | Dobrze współpracujemy. |
Czasowniki nierozdzielnie złożone (untrennbare Verben) – przykładowe zdania
Czasowniki nierozdzielnie złożone to te z przedrostkami: be-, emp-, ent-, er-, miss-, ver-, zer-. Tych przedrostków nigdy nie oddzielamy od czasownika. Nie mają one samodzielnego znaczenia i nie są akcentowane.
Zobacz na przykładowe zdania. Czy widzisz różnicę pomiędzy poprzednimi zdaniami?
| besuchen | odwiedzać |
| Ich besuche meine Großeltern. | Odwiedzam moich dziadków. |
| empfehlen | polecać |
| Ich empfehle dieses Buch. | Polecam tę książkę. |
| entscheiden | decydować |
| Wir entscheiden morgen. | Zdecydujemy jutro. |
| erreichen | osiągać |
| Er erreicht sein Ziel. | On osiąga swój cel. |
| misstrauen | nie ufać |
| Sie misstraut der fremden Person. | Ona nie ufa obcej osobie. |
| vergessen | zapominać |
| Sie vergisst oft die Schlüssel. | Ona często zapomina kluczy. |
| zerstören | niszczyć |
| Die Kinder zerstören das alte Spielzeug. | Dzieci niszczą starą zabawkę. |
W przypadku czasowników nierozdzielnie złożonych przedrostek zawsze pozostaje na początku słowa i nie oddziela się od tematu czasownika, bez względu na formę gramatyczną czy czas.
Czasowniki rozdzielnie i nierozdzielnie złożone z czasownikami modalnymi
Czasowniki modalne, czyli können (móc), müssen (musieć), dürfen (mieć pozwolenie), wollen (chcieć), sollen (mieć powinność), mögen (lubić), są często używane w języku niemieckim. Przeważnie używamy ich razem z drugim czasownikiem.
Gdy tworzymy zdania z czasownikami modalnymi, nie musimy zastanawiać się, czy drugi czasownik jest rozdzielnie czy nierozdzielnie złożony. Wynika to z tego, że po czasowniku modalnym drugi czasownik zawsze występuje w formie bezokolicznika (czyli tej nieodmienionej) i znajduje się na końcu zdania. Spore ułatwienie, prawda?
Zobacz na przykłady z czasownikami rozdzielnie złożonymi:
| aufstehen | wstawać |
| Ich muss früh aufstehen. | Muszę wcześnie wstać. |
| mitkommen | iść razem, iść z |
| Willst du mitkommen? | Chcesz iść razem? |
| anrufen | zadzwonić |
| Ich möchte meinen Freund anrufen. | Chcę zadzwonić do mojego przyjaciela. |
| zurückkommen | wracać |
| Wir können zurückkommen. | Możemy wracać. |
W każdym z tych zdań mamy czasownik modalny w odmienionej formie, oraz czasownik rozdzielnie złożony w bezokoliczniku na końcu zdania (bez oddzielania przedrostka).
A teraz zobacz na przykłady z czasownikami nierozdzielnie złożonymi:
| verstehen | rozumieć |
| Ich kann dich gut verstehen. | Mogę cię dobrze zrozumieć. |
| entscheiden | decydować |
| Sie müssen sich bald entscheiden. | Oni muszą wkrótce zdecydować. |
| beginnen | zaczynać |
| Ich möchte das Buch beginnen. | Chciałbym zacząć książkę. |
| erzählen | opowiadać |
| Er darf das niemandem erzählen. | On nie może tego nikomu opowiadać. |
Czasowniki rozdzielnie i nierozdzielnie złożone w czasie przeszłym
Aby opanować odmianę czasowników złożonych w czasie przeszłym musisz najpierw nauczyć się odmiany pojedynczych czasowników (regularnych i nieregularnych).
Wynika to z tego, że czasowniki złożone odmieniają się dokładnie tak samo jak czasowniki pojedyncze, np. aby wiedzieć jak odmienić weggehen (odejść) musisz wiedzieć jak odmienia się sam czasownik gehen (iść) itd.
Jeśli nauczyłeś się już odmiany czasowników pojedynczych w czasie przeszłym – super! Będzie to dla ciebie dużym ułatwieniem. A jeśli to dopiero przed tobą, nie martw się. Przygotowałam dla ciebie artykuł o czasach przeszłych w języku niemieckim, w którym znajdziesz dokładne wytłumaczenie wraz z przykładami.
Jeśli potrzebujesz dodatkowej motywacji, dużą pomocą może okazać się dla ciebie aplikacja Taalhammer, dzięki której za pomocą specjalnego algorytmu nauczysz się nowych słówek o wiele szybciej i skuteczniej!
Czasowniki rozdzielnie złożone w czasie Präteritum
Zdania w czasie Präteritum strukturą przypominają te w czasie teraźniejszym. Zobacz na przykłady:
| mitnehmen | zabrać ze sobą |
| Sie nahm das Buch mit. | Ona zabrała książkę ze sobą. |
| weggehen | odejść |
| Wir gingen schnell weg, | Odeszliśmy szybko. |
| einladen | zapraszać |
| Er lud seine Freunde ein. | Zaprosił swoich przyjaciół. |
| aufstehen | wstawać |
| Ich stand früh auf. | Wstałem wcześnie. |
Czasownik odmieniamy według ogólnych zasad czasu Präteritum, a przedrostek oddzielamy od czasownika i przenosimy na koniec zdania.
Czasowniki nierozdzielnie złożone w czasie Präteritum
Czasowniki nierozdzielnie złożone w Präteritum mają swoją formę odmiany, w której przedrostek pozostaje na swoim miejscu, a reszta czasownika odmienia się tak samo jak czasowniki pojedyncze. Na przykład:
- verstehen → verstand (rozumieć)
- bekommen → bekam (otrzymać)
Zobacz na więcej przykładów w zdaniach:
| erleben | przeżyć |
| Sie erlebte ein aufregendes Abenteuer. | Ona przeżyła ekscytującą przygodę. |
| besuchen | odwiedzać |
| Ich besuchte meine Großeltern am Wochenende. | Odwiedziłem moich dziadków w weekend. |
| empfehlen | polecać |
| Sie empfahl mir ein gutes Buch. | Ona poleciła mi dobrą książkę. |
Czasowniki rozdzielnie złożone w czasie Perfekt
Czas przeszły Perfekt tworzymy poprzez odpowiednią odmianę czasownika oraz dodanie do niego czasownika posiłkowego haben lub sein.
Czasowniki rozdzielnie złożone odmieniamy przez dodanie prefiksu ge– (formy Partizip II) pomiędzy przedrostek a czasownik np. einschlafen → eingeschlafen (zasypiać).
W przypadku tego czasu ważne jest, aby wiedzieć, czy dany czasownik łączy się z haben, czy z sein. Tę zasadę można uprościć w ten sposób: Z haben łączą się czasowniki statyczne, a z sein czasowniki dynamiczne, czyli te wyrażające przemieszczenie lub zmianę stanu (np. gehen – iść, einschlafen – zasypiać). Sprawdzi się to w większości przypadków, ale nie zawsze (dokładniej piszę o tym w artykule o czasach przeszłych w języku niemieckim).
Zobacz na przykładowe zdania. Zwróć uwagę na to, że na drugiej pozycji w zdaniu znajduje się haben lub sein, a czasownik złożony na samym końcu.
| zurückkommen | wrócić |
| Sie ist nach dem Urlaub zurückgekommen. | Ona wróciła po wakacjach. |
| aufstehen | wstawać |
| Ich bin heute sehr früh aufgestanden. | Dziś wstałem bardzo wcześnie. |
| anrufen | zadzwonić |
| Ich habe dich gestern angerufen. | Wczoraj do ciebie zadzwoniłem. |
| abholen | odebrać |
| Wir haben die Kinder vom Flughafen abgeholt. | Odebraliśmy dzieci z lotniska. |
Czasowniki nierozdzielnie złożone w czasie Perfekt
Żeby zrozumieć jak odmieniają się czasowniki nierozdzielnie złożone w czasie Perfekt musisz być już bardzo dobrze zaznajomiony z ogólnymi zasadami odmiany czasowników regularnych i nieregularnych w tym czasie. Bez tego ciężko będzie ci zrozumieć formy, które tutaj powstają.
Najważniejsze jest żebyś zapamiętał, że do czasowników nierozdzielnie złożonych nigdy nie wstawiamy prefiksu ge-. Są to w końcu przecież czasowniki nierozdzielne, więc nic nie może znaleźć się pomiędzy przedrostkiem, a czasownikiem. Odmieniamy tylko sam czasownik, a przedrostek pozostawiamy bez zmian. Zobacz na przykłady:
| missverstehen | źle zrozumieć |
| Ich habe dich missverstanden. | Źle cię zrozumiałem. |
| entscheiden | decydować |
| Wir haben uns für das neue Auto entschieden. | Zdecydowaliśmy się na nowe auto. |
| gefallen | podobać się |
| Das Buch hat mir sehr gefallen. | Ta książka bardzo mi się podobała. |
| bemerken | zauważyć |
| Ich habe seinen Fehler sofort bemerkt. | Od razu zauważyłem jego błąd. |
| bekommen | otrzymać |
| Sie hat ein Geschenk bekommen. | Ona otrzymała prezent. |
Zauważ że czasowniki bekommen i gefallen pozostają takie same.
Podsumowując:
- Czasowniki rozdzielnie złożone: przedrostek oddzielaj od czasownika głównego poprzez dodanie ge-, np. eingeschlafen.
- Czasowniki nierozdzielnie złożone: pamiętaj o tym, że przedrostek pozostaje połączony z czasownikiem głównym i nie możesz ich rozdzielać-, np. missverstanden.
Jak najlepiej uczyć się czasowników złożonych?
Każdy, kto uczył się języka obcego, zna to uczucie, gdy próbując skleić jedno zdanie w całość, zatrzymujesz się tak wiele razy zastanawiając się nad poprawnymi formami i słowami, że masz ochotę poddać się już w połowie. W twojej głowie panuje huragan myśli, a twój rozmówca patrzy na ciebie z lekkim uśmiechem, próbując zrozumieć co chcesz powiedzieć.
Ale ty już myślami jesteś gdzie indziej. Emocje wzięły górę i zamiast skupić się na dokończeniu zdania, złościsz się na siebie. “No co jest, przecież wczoraj uczyłam się tych zasad! Nic nie mogę zapamiętać. Nigdy nie nauczę się mówić po niemiecku!”
W Taalhammerze mamy na to sposób – jest nim nauka całymi zdaniami.
Dla przykładu:
Zamiast uczyć się, czy czasownik aufstehen (wstawać) jest rozdzielny czy nierozdzielny, a potem jak budujemy zdania z tą grupą czasowników i na którą sylabę pada akcent itp. itd., wystarczy że zapamiętasz przykładowe zdanie, np. Ich stehe um 7 Uhr auf (Wstaję o 7) i już nie będziesz musiał zastanawiać się nad żadnymi zasadami.
Takie podejście sprzyja lepszemu zrozumieniu, jak działa język w praktyce i wpływa na płynność mówienia i pisania.
W Taalhammerze doskonale o tym wiemy, dlatego na podstawie tej metody oparliśmy naszą aplikację. Poprzez naukę całymi zdaniami chcemy rozwijać umiejętność płynnej komunikacji u naszych użytkowników oraz umożliwić zrozumienie języka na głębszym poziomie.
Zależy nam na tym, abyś w końcu poczuł satysfakcję z nauki i swobodę prowadząc konwersacje w obcym języku.
Related Posts
Funktionsverbgefüge, czyli wyrażenia rzeczownikowo-czasownikowe w języku niemieckim
“Weil” i “dass”, czyli spójniki w języku niemieckim – proste wyjaśnienie
Czasy przeszłe w języku niemieckim: Perfekt, Präteritum i Plusquamperfekt. Wytłumaczenie i przykłady.
Konjunktiv I, czyli mowa zależna w języku niemieckim. “Habe” i “sei” – wyjaśnienie i ćwiczenia online
Jak stworzyć Konjunktiv I w języku niemieckim
