Jak mówić o przeszłości po włosku? Passato prossimo – najważniejszy czas przeszły w języku włoskim

Wyobraź sobie, że wracasz z wakacji we Włoszech i chcesz opowiedzieć znajomym, co robiłeś: „Byłem w Rzymie”, „Zjadłem prawdziwą pizzę”, „Widziałem Koloseum”. Wszystkie te zdania wymagają znajomości passato prossimo, czyli podstawowego czasu przeszłego w języku włoskim. To on pozwala mówić o wydarzeniach, które miały miejsce w przeszłości i zostały zakończone. Jak go poprawnie używać? Sprawdźmy!

Spis treści

Kiedy używać passato prossimo?
Jak budować passato prossimo?
- „Avere” czy „essere”?
Najczęstsze błędy w passato prossimo
Jak nauczyć się passato prossimo?

Kiedy używać passato prossimo?

Czas passato prossimo to czas przeszły dokonany. Można wyróżnić kilka sytuacji, w których najlepiej postawić właśnie na ten czas. Używaj czasu passato prossimo:

Do mówienia o czynnościach zakończonych w przeszłości

Passato prossimo opisuje konkretne, zakończone wydarzenia, w tym czasie powiesz więc o tym co zrobiłeś. W języku włoskim istnieje drugi czas – imperfetto – do mówienia o tym, co się działo. Imperfetto służy do opisywania tła, trwających czynności i zwyczajów. Jeśli mówimy, że „Wczoraj poszedłem do restauracji”, użyjemy passato prossimo (Ieri sono andato al ristorante), ale jeśli chcemy dodać szczegóły, tło dla tej czynności np. „Było zimno, więc zamówiliśmy herbatę”, pojawi się imperfetto: Faceva freddo, quindi abbiamo ordinato un tè. Imperfetto często pojawia się też przy czynnościach trwających, gdy nagle dzieje się coś nowego: Mentre dormivo, il telefono ha squillato („Kiedy spałem, zadzwonił telefon”), ale o tym, w artykule o imperfetto. Spójrz na zdania poniżej, w których zaznaczyłam czas passato prossimo.

Włoski	Polski
Ieri sono andato al ristorante.	Wczoraj poszedłem do restauracji.
Faceva freddo, quindi abbiamo ordinato un tè.	Było zimno, więc zamówiliśmy herbatę.
Mentre dormivo, il telefono ha squillato.	Kiedy spałem, zadzwonił telefon.
Ho fatto colazione al bar.	Zjadłam śniadanie w barze.

Do mówienia o jednorazowych czynnościach

Passato prossimo to czas używany do opisywania konkretnych, zakończonych wydarzeń w przeszłości. Najczęściej stosuje się go do sytuacji, które miały miejsce raz i nie stanowią powtarzającej się rutyny.

Przykładowo, jeśli chcesz powiedzieć, że wczoraj kupiłeś parę butów, powiesz: Ieri ho comprato le scarpe. To zdanie wskazuje na jednorazową czynność, a nie na zwyczaj. Podobnie, jeśli opowiadasz o konkretnym wydarzeniu, jak wyjazd na wakacje, powiesz: L’anno scorso siamo andati in Spagna („W zeszłym roku pojechaliśmy do Hiszpanii”).

Włoski	Polski
L’anno scorso siamo andati in Spagna	W zeszłym roku pojechaliśmy do Hiszpanii.
Ti hanno detto la verita.	Powiedzieli ci prawdę.
Ho comprato una borsa nuova.	Kupiłam nową torebkę.
Hai chiesto Luigi un favore?	Poprosiłaś Luigiego o przysługę?
Hai mai visto il film “La Dolce Vita”?	Czy kiedykolwiek widziałeś film „La Dolce Vita”?

Do relacjonowania ciągu wydarzeń

Passato prossimo często używa się, żeby mówić o tym jakie czynności miały miejsce po sobie. Ho incontrato Marco, poi abbiamo preso un caffè e infine siamo andati al cinema. („Spotkałem Marco, potem wypiliśmy kawę, a na końcu poszliśmy do kina.”)

Zastosowanie passato prossimo sprawia, że wypowiedź nabiera dynamicznego charakteru, ponieważ wskazuje na konkretne momenty i działania, które miały miejsce w przeszłości.

Włoski	Polski
Ho incontrato Marco, poi abbiamo preso un caffè e infine siamo andati al cinema	Spotkałem Marco, potem wypiliśmy kawę, a na końcu poszliśmy do kina.
Stamattina mi sono svegliato, ho bevuto un caffè e sono uscito.	Dziś rano obudziłem się, wypiłem kawę i wyszedłem.)

Co łączy te wszystkie punkty, które wymieniłam? Aspekt dokonany. Wszystkie te czynności są jednorazowe i zakończone. Tak naprawdę można więc zamknąć zastosowanie tego czasu w słowie – dokonany. Idealną techniką do nauki czasu passato prossimo jest metoda storytellingu, które bazuje na opowiadaniu historyjek. Codziennie wieczorem podsumowywać co zrobiłeś w ciągu całego dnia i zapisywać to lub opowiadać w formie historii, oczywiście używając czasu przeszłego.

Jak budować passato prossimo?

Czas passato prossimo jest dość prosty w użyciu. Osoby, które dopiero zaczynają naukę języka włoskiego, mogą czuć się przytłoczonen tym, że czasami używamy czasownika posiłkowego essere, a czasem avere, jednak tak naprawdę, to bardzo proste.

Aby utworzyć passato prossimo, potrzebujesz dwóch elementów:

Czasownika posiłkowego (essere lub avere) w czasie teraźniejszym
Imiesłowu przeszłego (participio passato) głównego czasownika

Więcej o participio passato dowiesz się tutaj, jednak spójrz na przykłady dla trzech grup czasowników:

Bezokolicznik	Participio passato
parlare (mówić)	parlato
perdere (gubić)	perduto
dormire (spać)	dormito

Niektóre czasowniki mają nieregularne formy imiesłowu przeszłego. Więcej przykładów znajdziesz w osobnym artykule na temat participio passato, ale oto kilka najważniejszych:

Bezokolicznik	Participio passato
fare (robić)	fatto
dire (mówić)	detto
vedere (widzieć)	visto
scrivere (pisać)	scritto

Popatrz na przykładowe zdania z nieregularną formą participio passato:

Włoski	Polski
Ho fatto i compiti.	Zrobiłem zadanie domowe.
Hai detto la verità?	Powiedziałeś prawdę?
Ho visto un bel film.	Widziałem świetny film.
Abbiamo scritto una lettera.	Napisaliśmy list.

Jak poradzić sobie z takimi nieregularnościami? Jedni uczą się tabelek na pamięć i jest to jakiś sposób, jednak zdecydowanie szybszą, trwalszą i bardziej skuteczną metodą nauki, jest nauka za pomocą całych zdań. W ten sposób, uczysz się całych zdań, które możesz zastosować w potrzebnym momencie, a nie elementów, z których dopiero zaczniesz układać cały komunikat. To bardzo ważne, zwłaszcza w sytuacjach, kiedy nie masz czasu na zastanowienie, czyli w rozmowach faccia a faccia.

„Avere” czy „essere”?

Większość czasowników tworzy passato prossimo z czasownikiem avere (robić), ale czasowniki ruchu oraz zwrotne wymagają essere.

Czasowniki z „avere” – większość przykladów

Ho mangiato la pasta. (Zjadłem makaron.)
Hai visto il museo? (Czy widziałeś muzeum?)

Czasowniki z „essere” – opisują ruch, zmianę stanu lub są zwrotne

Sono andato in ufficio. (Poszedłem do biura.)
Ci siamo svegliati tardi. (Obudziliśmy się późno.)

Tabela z porównaniem:

Czasownik	Avere (np. ho)	Essere (np. sono)
comprare (kupować)	ho comprato	❌
andare (iść)	❌	sono andato/a
dormire (spać)	ho dormito	❌
venire (przyjść)	❌	sono venuto/a

Uwaga: Przy czasownikach z „essere” imiesłów przeszły dostosowuje się do rodzaju i liczby! W języku włoskim dostosowywanie formy danych słów do siebie w zależności od rodzaju i liczby jest bardzo istotne, w więcej o tym dowiesz się tutaj.

Włoski	Polski
Maria è andata al cinema.	Maria poszła do kina.
Noi siamo arrivati tardi.	Przyjechaliśmy późno.

Najczęstsze błędy w passato prossimo

Użycie „avere” zamiast „essere”
~~Ho andato a casa.~~
Sono andato a casa.

Zapominanie o zgodności przy „essere”
~~Maria è andato al lavoro.~~
Maria è andata al lavoro.

Błędne imiesłowy przeszłe
~~Ho veduto un bel film.~~
Ho visto un bel film.

Jak nauczyć się passato prossimo?

Ćwicz z codziennymi sytuacjami
Wieczorem spróbuj powiedzieć (na głos lub w myślach), co robiłeś w ciągu dnia. Nieświadomie będziesz używać wyżej wspomnianej przeze mnie metody storytellingu.

Powtarzaj gotowe zwroty
Zapisz kilka przykładów na kartkach i regularnie je powtarzaj, aby utrwalić poprawne konstrukcje.

Korzystaj z interaktywnych ćwiczeń
Spróbuj rozwiązać quizy i ćwiczenia online – jedną z lepszych stron z zadaniami online jest strona Loescher Editore.

Opanowanie passato prossimo to klucz do płynnej komunikacji po włosku. Z jego pomocą możesz opowiadać o podróżach, spotkaniach i codziennych wydarzeniach. Wystarczy trochę praktyki, a mówienie o przeszłości stanie się naturalne!