Pierwsza podróż do Holandii może być ekscytująca, ale również pełna wyzwań językowych. Pamiętam, jak podczas rozmowy z nowymi znajomymi nagle zdałam sobie sprawę, że są dwa sposoby mówienia o przeszłości: jeden prostszy i bardziej powszechny, a drugi formalny i częściej używany w pisanych tekstach. Gdy próbowałam opowiedzieć historię o mojej pierwszej wycieczce po Amsterdamie, nie byłem pewny, którego czasu użyć.
Dziś już wiem, że w języku niderlandzkim, podobnie jak w niemieckim, istnieje kilka czasów przeszłych, ale w rzeczywistości codzienna konwersacja bazuje głównie na jednym z nich. W tym artykule wyjaśnię różnice między Perfectum, Imperfectum i Plusquamperfectum oraz podam praktyczne przykłady.
- Ile jest czasów przeszłych w języku niderlandzkim?
- Czas przeszły Perfekt (Voltooid Tegenwoordige Tijd ) w języku niderlandzkim
- “hebben” vs “zijn” w czasie przeszłym Perfekt języku niderlandzkim
- Czas przeszły Imperfectum (Onvoltooid Verleden Tijd) w języku niderlandzkim
- Toen czy als?
- Ucz się gramatyki niderlandzkiej skutecznie z aplikacją Taalhammer!
Ile jest czasów przeszłych w języku niderlandzkim?
W języku niderlandzkim istnieje trzy główne czasy przeszłe:
- Perfectum , czyli Voltooid Tegenwoordige Tijd (czas przeszły dokonany),
- Imperfectum, czyli Onvoltooid Verleden (czas przeszły niedokonany),
- Plusquamperfectum, czyli Voltooid Verleden Tijd (czas zaprzeszły).
Perfectum to czas, którego najczęściej używamy w codziennych rozmowach, opowiadając o wydarzeniach, które miały miejsce w przeszłości i są już zakończone.
Imperfectum jest bardziej typowy dla narracji w książkach, gazetach i oficjalnych dokumentach, ale niektóre czasowniki są używane w tym czasie nawet w mowie.
Plusquamperfectum wskazuje na czynności, które wydarzyły się przed innymi wydarzeniami w przeszłości. Jest używany rzadziej, ale znajomość jego struktury może być przydatna.
Czas przeszły Perfekt (Voltooid Tegenwoordige Tijd ) w języku niderlandzkim
Choć czas przeszły Perfectum (odpowiednik niemieckiego Perfekt) nazywany jest czasem przeszłym złożonym, to w rzeczywistości jest to ten najczęściej używany czas przeszły w języku niderlandzkim. Jest on stosowany w codziennych rozmowach i relacjach z przeszłości, podobnie jak w języku niemieckim. Perfekt składa się z dwóch elementów: czasownika posiłkowego (hebben lub zijn) oraz imiesłowu czasu przeszłego (tzw. voltooid deelwoord), który występuje na końcu zdania.
Jeśli chcesz powiedzieć, co robiłeś w przeszłości, każde zdanie zaczniesz od Ik heb … lub Ik ben … (zdecydowanie częściej używa się hebben, ale więcej o tym później). Ta struktura może wydawać się monotonna, ale dzięki temu łatwiej jest tworzyć poprawne zdania w czasie przeszłym. Spójrz na przykłady:
| Niderlandzki | Polski |
|---|---|
| Ik ben om 8 uur opgestaan. | Wstałem o 8 rano. |
| Ik ben met de hond gaan wandelen. | Poszedłem na spacer z psem. |
| Ik heb gisteren een lekkere taart gebakken. | Upiekłem wczoraj pyszne ciasto. |
| Ik heb al twee kopjes koffie gedronken. | Wypiłem już dwie kawy. |
| Ik heb een interessant boek gelezen. | Przeczytałem interesującą książkę. |
| Ik heb Nederlands geleerd. | Uczyłem się niderlandzkiego. |
| Ik ben om 21 uur in slaap gevallen. | Zasnąłem o 21. |
Zdanie “Ik heb gisteren een lekkere taart …” dostarcza nam już wielu informacji, ale wciąż brakuje kluczowego elementu – czasownika głównego, który pojawia się dopiero na końcu zdania. To on nadaje zdaniu ostateczny sens.
Jak tworzyć imiesłów czasu przeszłego (voltooid deelwoord)?
Aby utworzyć imiesłów czasu przeszłego, w przypadku czasowników regularnych, dodajemy przedrostek ge- oraz końcówkę -d lub -t, w zależności od tego, czy temat czasownika kończy się na dźwięczne czy bezdźwięczne spółgłoski.
| Niderlandzki | Polski |
|---|---|
| Ik heb gisteren een lekkere taart gebakken. | Upiekłem wczoraj pyszne ciasto. |
| Ik heb gisteren een lekkere taart gekocht. | Kupiłem wczoraj pyszne ciasto. |
| Ik heb gisteren een lekkere taart gebracht. | Przyniosłem wczoraj pyszne ciasto. |
| Ik heb gisteren een lekkere taart gegeten. | Zjadłem wczoraj pyszne ciasto. |
Tak więc czasowniki bakken → gebakken, kopen → gekocht, brengen → gebracht, eten → gegeten.
Czasowniki kopen i bakken odmieniły się w sposób regularny, według prostego schematu:
- przedrostek ge- + temat czasownika + końcówka -t/-d
- ge-bak-t
- ge-kocht
Natomiast brengen i eten są czasownikami nieregularnymi, co oznacza, że ich formy w czasie przeszłym trzeba po prostu zapamiętać.
Nie martw się – istnieją schematy pomagające w nauce tych form. W naszej aplikacji Taalhammer stworzyliśmy algorytm, który ułatwia zapamiętywanie imiesłowów przeszłych i ich poprawne stosowanie. Algorytm bazuje na metodzie Spaced Repetition, dzięki czemu możesz uczyć się mniej, ale skuteczniej. Spróbuj sam i zobacz efekty!
“hebben” vs “zijn” w czasie przeszłym Perfekt języku niderlandzkim
W języku niderlandzkim czas przeszły Perfekt (Voltooid Tegenwoordige Tijd) wymaga użycia czasownika posiłkowego hebben lub zijn. Większość czasowników w tym czasie łączy się z hebben, ale niektóre wymagają zijn.
Kiedy używać zijn?
Czasowniki, które tworzą czas Perfekt z zijn, zazwyczaj opisują:
- ruch i zmianę miejsca, np. gaan (iść), komen (przychodzić), rijden (jechać), vliegen (lecieć), zwemmen (płynąć);
- zmianę stanu, np. wakker worden (obudzić się), sterven (umrzeć), groeien (rosnąć), blijven (pozostać);
- stany egzystencjalne, np. zijn (być), worden (stać się), blijven (pozostawać), gebeuren (wydarzyć się).
Przykłady:
| Niderlandzki | Polski |
|---|---|
| Vorig jaar zijn we in juni op vakantie gegaan. | W zeszłym roku pojechaliśmy na wakacje w czerwcu. |
| Haar zus is niet gekomen, omdat ze niet was uitgenodigd. | Jej siostra nie przyszła, ponieważ nie została zaproszona. |
| Ik ben laat in slaap gevallen en laat wakker geworden. | Poszłam późno spać i późno się obudziłam. |
| Hij is dokter geworden. | On został lekarzem. |
| Ze zijn gekomen en drie weken gebleven. | Przyjechali i zostali na trzy tygodnie. |
| Wat is er gebeurd? | Co się stało? |
Kiedy używać hebben?
Wszystkie inne czasowniki w czasie Perfekt łączą się z hebben. Dotyczy to szczególnie czasowników przechodnich, które mają dopełnienie (np. ik heb een boek gelezen – “Przeczytałem książkę”).
Czasowniki, które mogą łączyć się zarówno z hebben, jak i zijn
Niektóre czasowniki ruchu, takie jak zwemmen (pływać), springen (skakać) czy rijden (jechać), mogą występować zarówno z hebben, jak i zijn, w zależności od kontekstu:
- zijn – jeśli podkreślamy zmianę miejsca,
- hebben – jeśli mówimy o samej czynności, a nie o zmianie położenia.
Przykłady:
| Niderlandzki | Polski |
|---|---|
| We zijn door de rivier gezwommen. | Przepłynęliśmy przez rzekę. |
| We hebben elke dag gezwommen. | Pływaliśmy każdego dnia. |
| Ze is over de hindernis gesprongen. | Ona przeskoczyła przez przeszkodę. |
| Hij heeft een nieuw record gesprongen. | On pobił nowy rekord. |
Czasowniki, które zmieniają znaczenie w zależności od posiłkowego
Niektóre czasowniki zmieniają swoje znaczenie w zależności od tego, czy używamy hebben, czy zijn.
Przykłady:
| Niderlandzki | Polski |
|---|---|
| We zijn met de auto naar het werk gereden. | Pojechaliśmy do pracy samochodem. |
| Ik heb de auto naar de garage gereden. | Wjechałem samochodem do garażu. |
| We zijn naar Amsterdam gevlogen. | Polecieliśmy do Amsterdamu. |
| Wie heeft het vliegtuig gevlogen, de piloot of de co-piloot? | Kto pilotował samolot, pilot czy drugi pilot? |
| De surfer is terug naar het strand gesurft. | Surfer przypłynął z powrotem na plażę. |
| Ik heb de hele nacht op het internet gesurft. | Surfowałem po internecie całą noc. |
| Hij is door het park gejogd. | Przebiegł przez park. |
| Hij heeft elke dag gejogd. | Codziennie biegał. |
| We zijn door de kamer gedanst. | Tańczyliśmy po pokoju. |
| We hebben veel gedanst. We hebben tango gedanst. | Dużo tańczyliśmy. Tańczyliśmy tango. |
Podsumowanie
- zijn stosujemy do czasowników ruchu i zmiany stanu.
- hebben stosujemy do większości innych czasowników, zwłaszcza przechodnich.
- Niektóre czasowniki (np. zwemmen, springen, rijden) mogą łączyć się z hebben lub zijn, zależnie od znaczenia.
Czas przeszły Imperfectum (Onvoltooid Verleden Tijd) w języku niderlandzkim
Czas przeszły prosty w języku niderlandzkim to Onvoltooid Verleden Tijd (OVT). Tak jak w języku niemieckim, czas ten jest używany głównie w języku pisanym – znajdziesz go w książkach, gazetach czy artykułach. W języku mówionym Holendrzy częściej stosują czas przeszły złożony (Voltooid Tegenwoordige Tijd – VTT), czyli odpowiednik niemieckiego Perfekt.
Istnieje jednak kilka czasowników, które częściej występują w OVT niż w VTT, szczególnie zijn (być) i hebben (mieć). Podobnie jak w niemieckim, ich formy w czasie przeszłym złożonym (np. ik ben geweest, ik heb gehad) brzmią dość formalnie, dlatego w codziennej rozmowie używa się prostszych form w czasie OVT.
Odmiana tych dwóch podstawowych czasowników wygląda tak:
| zijn (być) | hebben (mieć) |
|---|---|
| ik was | ik had |
| jij/u was | jij/u had |
| hij/zij/het was | hij/zij/het had |
| wij waren | wij hadden |
| jullie waren | jullie hadden |
| zij waren | zij hadden |
Przykłady zdań:
| Niderlandzki | Polski |
|---|---|
| Hij was gisteren met Judith in de bioscoop. | On był wczoraj w kinie z Judith. |
| Toen ik klein was, had ik een roze muts en handschoenen. | Jak byłam mała, miałam różową czapkę i rękawiczki. |
| Ik had 100 euro in mijn portemonnee. | Miałam 100 euro w portfelu. |
| Was je gisteren op je werk? | Byłeś wczoraj w pracy? |
Czasowniki modalne w czasie Imperfectum
Podobnie jak w języku niemieckim, w języku niderlandzkim czasowniki modalne (kunnen, mogen, moeten, willen, zullen) częściej występują w czasie OVT niż w VTT. Oto ich odmiana:
| kunnen (móc, potrafić) | mogen (mieć pozwolenie) | moeten (musieć) | willen (chcieć) | zullen (mieć zamiar) |
|---|---|---|---|---|
| ik kon | ik mocht | ik moest | ik wilde | ik zou |
| jij/u kon | jij/u mocht | jij/u moest | jij/u wilde | jij/u zou |
| hij/zij/het kon | hij/zij/het mocht | hij/zij/het moest | hij/zij/het wilde | hij/zij/het zou |
| wij konden | wij mochten | wij moesten | wij wilden | wij zouden |
| jullie konden | jullie mochten | jullie moesten | jullie wilden | jullie zouden |
| zij konden | zij mochten | zij moesten | zij wilden | zij zouden |
Odmiana czasowników regularnych w Imperfectum
Czasowniki regularne w czasie przeszłym prostym tworzy się poprzez dodanie specjalnej końcówki do tematu czasownika. Wyróżniamy dwie grupy:
- Czasowniki słabe (regularne) – końcówki dodawane są według następującego schematu:
- -de / -den dla czasowników, których temat kończy się na dźwięczne spółgłoski: leren → leerde, leerden (uczyć się).
- -te / -ten dla czasowników, których temat kończy się na bezdźwięczne spółgłoski: werken → werkte, werkten (pracować).
Przykład odmiany czasowników regularnych:
| Temat | Końcówka | 1. i 3. os. l. poj. | l. mn. |
|---|---|---|---|
| werk | -te | ik werkte | wij werkten |
| leer | -de | ik leerde | wij leerden |
| koop | -te | ik kocht | wij kochten |
| maak | -te | ik maakte | wij maakten |
Przykłady zdań:
| Niderlandzki | Polski |
|---|---|
| Gisteren werkte ik tot laat. | Wczoraj pracowałem do późna. |
| Wij leerden Nederlands op school. | Uczyliśmy się niderlandzkiego w szkole. |
Odmiana czasowników nieregularnych w Imperfectum
Czasowniki nieregularne mają nieregularne formy w czasie przeszłym i trzeba nauczyć się ich na pamięć. Poniżej przykłady:
| Infinitief (bezokolicznik) | 1. i 3. os. l. poj. | l. mn. | Tłumaczenie |
|---|---|---|---|
| gaan (iść) | ik ging | wij gingen | iść |
| komen (przychodzić) | ik kwam | wij kwamen | przychodzić |
| eten (jeść) | ik at | wij aten | jeść |
| drinken (pić) | ik dronk | wij dronken | pić |
| zeggen (mówić) | ik zei | wij zeiden | mówić |
Przykłady zdań:
| Niderlandzki | Polski |
|---|---|
| Ik ging gisteren naar de winkel. | Wczoraj poszedłem do sklepu. |
| Wij kwamen te laat op het feest. | Przyszliśmy za późno na imprezę. |
| Hij zei dat hij moe was. | Powiedział, że jest zmęczony. |
Toen czy als?
Podczas mówienia o przeszłości w języku niderlandzkim możesz natknąć się na dwa słowa oznaczające „kiedy”: toen i als. Oba mają podobne znaczenie, jednak ich użycie zależy od kontekstu.
- Toen używamy, gdy mówimy o jednorazowym wydarzeniu w przeszłości.
- Als stosujemy, gdy opisujemy coś, co powtarzało się w przeszłości lub było stanem trwającym przez dłuższy czas.
To rozróżnienie może sprawiać trudność osobom uczącym się niderlandzkiego, ponieważ w języku polskim i angielskim często używamy jednego słowa „kiedy” / „when” dla obu sytuacji. Poniżej znajdziesz przykłady, które pomogą ci lepiej zrozumieć różnicę:
| Niderlandzki | Polski |
|---|---|
| Toen ik klein was, speelde ik graag in het park. | Kiedy byłem mały, uwielbiałem bawić się w parku. |
| Mijn vader heeft een fiets voor mij gekocht toen ik mijn eindexamen haalde. | Mój tata kupił mi rower, kiedy zdałem maturę. |
| Toen ik in Kroatië was, heb ik leren zwemmen. | Kiedy byłam w Chorwacji, nauczyłam się pływać. |
| Als het regende, speelden we altijd gezelschapsspellen. | Kiedy padało, zawsze graliśmy w gry planszowe. |
| Ze lachten altijd als ze samen tijd doorbrachten. | Zawsze się śmiali, kiedy spędzali razem czas. |
| Als hij naar de bioscoop ging, kocht hij altijd een grote zak popcorn. | Kiedy chodził do kina, zawsze kupował dużą torbę popcornu. |
Kluczowe zasady:
- Toen → jednorazowe wydarzenie w przeszłości.
- Als → powtarzające się wydarzenie w przeszłości.
Dzięki temu rozróżnieniu twoje wypowiedzi będą bardziej precyzyjne i naturalne!
Ucz się gramatyki niderlandzkiej skutecznie z aplikacją Taalhammer!
Czy słyszałeś już powiedzenie, że coś jest proste, ale niekoniecznie łatwe? Tak samo jest z nauką języków obcych! Mam nadzieję, że w tym artykule udało mi się pokazać, że zasady gramatyki związane z czasami w języku niderlandzkim są logiczne i przejrzyste. Teraz jednak pora na najważniejszy krok – praktykę. Sama znajomość reguł to jedno, ale swobodne posługiwanie się językiem to zupełnie inna umiejętność.
Aplikacja Taalhammer została zaprojektowana tak, aby pomóc ci osiągnąć płynność w mówieniu. Ucząc się razem z nami, zyskasz dostęp do sprawdzonych metod używanych przez poliglotów i doświadczonych nauczycieli języków obcych. Jedną z nich jest nauka całymi zdaniami, co pozwala na naturalne przyswajanie struktur językowych i szybkie budowanie wypowiedzi.
Rozpocznij naukę już dziś, a szybko zauważysz efekty! Powodzenia w nauce niderlandzkiego!
Related Posts
Rodzajniki w języku niderlandzkim: określone, nieokreślone i zerowe
Jak używać czasowników rozdzielnie złożonych w języku niderlandzkim. (scheidbare werkwoorden).
Jak skutecznie uczyć się języka niderlandzkiego
Ile czasu potrzeba, aby nauczyć się języka niderlandzkiego? I jak to przyspieszyć?
Jakie są typy certyfikatów językowych z języka niderlandzkiego?
