Włoski potrafi być zaskakująco logiczny. Ale tylko wtedy, gdy poznamy jego strukturę i podstawowe zasady. Jednym z tematów, które sprawiają uczniom trudność, są zaimki dopełnienia – czyli pronomi diretti i pronomi indiretti. To właśnie dzięki nim Włosi mówią zwięźle, melodyjnie i szybko. I to właśnie one pojawiają się niemal w każdej codziennej rozmowie. W tym artykule pokażę Ci, czym się różnią, kiedy ich używać, jak je rozpoznać i jak poprawnie wpleść je w zdanie. Nie zabraknie także tabel, przykładów oraz typowych pułapek, na które trzeba uważać.
Czym są pronomi diretti i indiretti?
Pronomi diretti – zaimki dopełnienia bliższego
Zaimek dopełnienia bliższego zastępuje rzeczownik będący bezpośrednim odbiorcą czynności. Dopełnienie bliższe rozpoznasz po tym, że zawsze jest bezpośrednio po czasowniku. Odpowiada na pytania: kogo? co? (czyli chi? che cosa?).
| Osoba | Zaimek |
|---|---|
| io | mi |
| tu | ti |
| lui | lo |
| lei | la |
| noi | ci |
| voi | vi |
| loro (maschile) | li |
| loro (femminile) | le |
Spójrz teraz na przykładowe zdania z użyciem zaimków dopełnienia bliższego. Zwróć szczególną uwagę na przykład “la chiamo”. Jak widzisz, po włosku nie dzownimy do kogoś, tylko po prostu kogoś. Bardzo dokladne tłumaczenie tego zdania to “Dzwonię ją”. Ten przykład (i niestety kilka innych) pokazują, że rodzaju, czy właśnie tego z jakimi słowami łączą się inne słowa i jak używa się ich w zdaniu, trzeba uczyć się wręcz na pamięć, a nie liczyć na to, że będzie tak jak po polsku.
| Włoski | Polski |
|---|---|
| Mi vedi? | Widzisz mnie? |
| Ti sento. | Słyszę cię. |
| Lo conosco. | Znam go. |
| La chiamo. | Dzwonię do niej. |
| Ci aiutano spesso. | Często nam pomagają. |
| Vi invito alla festa. | Zapraszam was na imprezę. |
| Li vedo ogni giorno. | Widzę ich codziennie. |
| Le porto a casa. | Zabieram je do domu. |
Uwaga: lo i la skracają się do l’ przed czasownikiem zaczynającym się od samogłoski:
L’ho visto ieri. – Widziałem go wczoraj.
L’ho chiamata subito. – Zadzwoniłem do niej od razu.
Pronomi indiretti – zaimki dopełnienia dalszego
Zaimek dopełnienia dalszego wskazuje na pośredniego odbiorcę czynności – komu coś dajemy, piszemy, mówimy itd. Odpowiada na pytania: komu? czemu? (czyli a chi? a che cosa?). Jak widzisz, wystarczy połapać się, które czasowniki łączą się z przyimkiem “A”. Taką listę stworzyłam i załączyłam niżej, więc koniecznie czytaj dalej.
| Osoba | Zaimek |
|---|---|
| io | mi |
| tu | ti |
| lui | gli |
| lei | le |
| noi | ci |
| voi | vi |
| loro | gli |
Uwaga: Gli występuje zarówno dla lui (jemu), jak i loro (im), ale w trzeciej osobie liczby mnogiej przyjmuje inną pozycję — o tym niżej. Teraz spójrz na zdania z użyciem zaimków dopełnienia dalszego.
| Włoski | Polski |
|---|---|
| Mi scrivi una lettera? | Napiszesz mi list? |
| Ti do un consiglio. | Dam ci radę. |
| Gli telefono stasera. | Zadzwonię do niego dziś wieczorem. |
| Le mando un messaggio. | Wysyłam jej wiadomość. |
| Ci preparano la cena. | Przygotowują nam kolację. |
| Vi racconto una storia. | Opowiem wam historię. |
| Gli regalo dei fiori. | Daję im kwiaty. |
Gdzie w zdaniu wstawiamy zaimki?
Zaimki bezpośrednie i pośrednie stoją zazwyczaj przed czasownikiem:
- Lo vedo ogni giorno.
- Le scrivo ogni settimana.
Ale jeśli w zdaniu występuje czasownik złożony (np. modalny + bezokolicznik), możliwe są dwie pozycje:
przed czasownikiem modalnym:
→ Lo voglio vedere.
lub dopięte do bezokolicznika:
→ Voglio vederlo.
To samo dotyczy pronomi indiretti:
→ Ti posso dire tutto. = Posso dirti tutto.
Co z zaimkami w czasie przeszłym?
W czasie passato prossimo i innych czasach złożonych zaimki diretti mają wpływ na formę imiesłowu przeszłego (participio passato).
Ho visto la ragazza. → L’ho vista. (zgodność w rodzaju i liczbie!)
Ho mangiato i panini. → Li ho mangiati.
To wynika z faktu, że w języku włoskim rzeczowniki mają swój przypisany rodzaj i do tego rodzaju należy dopasować prawie wszystko: zaimek, rodzajnik, przymiotnik, nawet formę czasownika participio passato. Jeśli jest to dla Ciebie nowość, koniecznie przeczytaj mój artykuł: “Czy rodzaj i liczba rzeczownika wpływają na formę przymiotnika lub zaimka?“
Ważne! Pronomi indiretti NIE podlegają tej zasadzie:
→ Le ho scritto una mail. (bez zmian w imiesłowie)
Uwaga na zaimki z czasownikami zwrotnymi
Zaimki zaimkowe i zwrotne mogą wystąpić razem – wtedy obowiązuje ścisła kolejność. Przykład:
→ Me lo sono comprato. – Kupiłem sobie to.
→ Ce li siamo mangiati tutti! – Zjedliśmy je wszystkie!
Kolejność: mi/ti/ci/vi/se + lo/la/li/le/ne
Zaimki podwójne – i wszystko razem
W języku mówionym i pisanym często spotykamy konstrukcje podwójne, tzw. pronomi combinati np.
→ Te lo dico subito. – Mówię ci to od razu.
→ Glielo porto domani. – Zaniosę mu to jutro.
→ Ce li hanno dati ieri. – Dali nam je wczoraj.
Spójrz na tabelę ułatwiająca zrozumienie:
| Indiretto + Diretto | Forma |
|---|---|
| mi + lo | me lo |
| ti + la | te la |
| gli + li | glieli |
| le + lo | glielo |
| ci + le | ce le |
| vi + ne | ve ne |
| gli + lo (loro) | glielo |
Typowe błędy i pułapki
- Użycie gli dla liczby mnogiej zamiast loro – w mowie dopuszczalne, w piśmie gli nie zastępuje loro w funkcji dopełnienia dalszego.
- Zapominanie o zgodności przy lo/la/li/le w passato prossimo.
- Mylenie funkcji: lo chiamo (jego dzwonię?) vs. gli telefono (jemu dzwonię).
Jak nauczyć się zaimków we włoskim?
Najlepszą metodą jest nauka zdań w kontekście – dokładnie tak, jak robią to Włosi. Powtarzanie form suchego zaimka prowadzi do chaosu i błędów. Dlatego ucz się całych zwrotów i przykładów z życia. Wybieraj materiały, które pokazują naturalny język – jak np. Taalhammer. Zobacz, jak skutecznie uczyć się pełnych zdań z Taalhammer Dodatkowo możesz robić ćwiczenia interaktywne – np. Loescher Editore, gdzie znajdziesz zadania z zaimkami w zdaniach.
Wiesz już do czego służą pronomi diretti i indiretti? Skoro tak, me lo puoi spiegare?
