“Weil” i “dass”, czyli spójniki w języku niemieckim – proste wyjaśnienie
by Maja Latawiec
Pamiętam dobrze uczucie ekscytacji, gdy po raz pierwszy jechałam do Niemiec odwiedzić ciocię. Myślałam, że moja znajomość niemieckiego jest już całkiem dobra i cieszyłam się, że będę mogła przetestować ją w praktyce. Jednak w dniu podróży, podczas rozmowy z konduktorem w pociągu do Kolonii, moja pewność siebie gwałtownie spadła.
W trakcie kontroli biletów chciałam powiedzieć, że kupiłam bilet, ale… no właśnie, “ale”. Zapomniałam, jak po niemiecku powiedzieć “ale”. Zrobiło się niezręcznie, gdy próbowałam złożyć zdanie bez tego małego, ale kluczowego słówka. Mój bilet był w telefonie, a telefon się rozładował… W tamtym momencie uświadomiłam sobie, jak istotne są te niepozorne spójniki.
Teraz spójniki i szyk zdania w języku niemieckim mam już w małym paluszku. W tym artykule podzielę się z tobą moją wiedzą oraz cennymi wskazówkami, które pomogą ci w nauce. Zaczynajmy!
Łączenie kropek, czyli jaką funkcję pełnią spójniki?
Spójnik to część mowy, która pomoże ci budować rozbudowane wypowiedzi i precyzyjnie łączyć myśli. Jego funkcją jest łączenie zdań lub wyrażeń w jedno zdanie złożone i określanie relacji pomiędzy nimi. Spójniki mogą być np. łączne (np. und– i), wynikowe (np. deswegen – dlatego), przyczynowe (np. deshalb – dlatego) itd.
Dla usystematyzowania i uproszczenia nauki podzieliłam spójniki niemieckie na 4 grupy. Są to:
spójniki współrzędne,
spójniki przestawne,
spójniki podrzędne,
spójniki dwuczłonowe.
To, do której grupy należy dany spójnik, zależy od tego jak “współpracuje” z czasownikiem. W języku niemieckim dbanie o odpowiedni szyk zdania jest kluczowe do opanowania spójników. Wszystkiego na ten temat dowiesz się w dalszej części artykułu.
Jak tworzyć zdania ze spójnikami? Wszystko co musisz wiedzieć o szyku zdania
Język niemiecki, w porównaniu do innych języków, ma wyjątkowo precyzyjnie określone zasady dotyczące szyku zdania. Oznacza to, że kolejność słów w zdaniu ma znaczenie.
Istnieje bardzo duża szansa, że znasz już najważniejszą zasadę dotyczącą szyku w języku niemieckim:
Czasownik stawiamy zawsze na drugim miejscu w zdaniu!
Skoro to już wiesz, to do wyjaśnienia pozostaje jeszcze jedna kwestia: Gdy za pomocą spójnika łączysz ze sobą dwa zdania powstanie zdanie złożone, w którym znajdzie się kilka czasowników. Co wtedy?
Aby uniknąć bałaganu (Niemcy w końcu bardzo lubią porządek) istnieją specjalne zasady określające szyk zdania po użyciu spójnika. Może to być: szyk prosty, szyk przestawny, lub szyk końcowy. Zobacz na przykładowe zdania:
niemiecki
polski
szyk
Ich mag Judith, aber sie mag mich nicht.
Lubię Judith, ale ona nie lubi mnie.
szyk prosty
Ich habe Hunger, deshalbkoche ich etwas.
Jestem głodny, więc coś gotuję.
szyk przestawny
Er liest viele Bücher, weil er Literatur studiert.
On czyta dużo książek, ponieważ studiuje literaturoznawstwo.
szyk końcowy
To, który szyk zostanie zastosowany w drugiej części zdania – na przykład czy czasownik znajdzie się na końcu, czy w środku zdania – zależy od spójnika. Jeśli zależy ci na poprawności gramatycznej, to musisz nauczyć się, które spójniki wymuszają jaki szyk. Jak to zrobić?
Pamiętaj, że znajomość reguł gramatycznych jest tylko ułatwieniem. Przydaje się do zrozumienia tematu, ale to nie dzięki niej nauczysz się płynnie mówić w obcym języku. W Taalhammerze chcemy, abyś nauczył się gramatyki nie poprzez zapamiętywanie reguł, lecz odkrywanie wzorców. Jest to bardzo naturalny sposób nauki języka (i najlepszy sekret poliglotów).
Dlatego, jeśli chcesz mówić po niemiecku płynnie i z pewnością, musisz nauczyć się jak słowa funkcjonują w kontekście. Oznacza to, że spójników najlepiej uczyć się za pomocą pełnych zdań. W naszej aplikacji możesz uczyć się korzystając z tej właśnie metody. Czekają tam na ciebie przykładowe zdania ze spójnikami, które możesz powtarzać, aż wyrobisz odruchy językowe. Jeśli chcesz opanować spójniki do perfekcji, koniecznie wypróbuj tę metodę!
Każdy ma talent do nauki języków
Ucz się języków z aplikacją Taalhammer
Rozwijaj instynkty językowe poprzez ćwiczenie pełnych zdań
Jak utworzyć szyk prosty w języku niemieckim, czyli spójniki współrzędne (aber, denn, oder)
Spójniki współrzędne łączą dwa zdania lub wyrażenia na równym poziomie (czyli takie mające taką samą wagę w zdaniu). Spójniki te nie zmieniają szyku zdania. Po nich czasownik pozostawisz na drugim miejscu, od razu po podmiocie (wykonawcy czynności). Jest to tzw. szyk prosty – typowy szyk w zdaniach oznajmujących. Struktura przypomina szyk zdania w języku polskim:
Uwaga: Jeśli podmiot w drugiej części zdania jest taki sam, to wtedy można go pominąć, np.:
Sie kocht das Abendessen. Sie hört dabei Musik. -> Sie kocht das Abendessen undhört dabei Musik.
Ona gotuje obiad. Ona słucha przy tym muzyki.-> Ona gotuje obiad i słucha przy tym muzyki.
Spójniki, po których występuje szyk prosty to:
aber
ale
denn
bo, ponieważ
oder
lub, albo
sondern
lecz
und
i, a
Przed spójnikami sondern, denn i aber stawiamy przecinek.
aber
Ich möchte ins Restaurant gehen, aber ich habe keine Zeit.
Chciałbym iść do restauracji, ale nie mam czasu.
Du bist freundlich, aber manchmal etwas schüchtern.
Jesteś miły, ale czasami trochę nieśmiały.
denn
Wir fahren nach Hause, denn es wird bald dunkel.
Jedziemy do domu, ponieważ wkrótce zrobi się ciemno.
Ich kann nicht kommen, denn ich habe viel Arbeit.
Nie mogę przyjść, bo mam dużo pracy.
oder
Gehst du ins Kino oderbleibst du zu Hause?
Idziesz do kina, czy zostajesz w domu?
Kommst du heute Abend oder morgen?
Przyjdziesz dzisiaj wieczorem, czy jutro?
sondern
Ich gehe heute nicht ins Kino, sondernschaue einen Film zu Hause.
Nie idę do kina, lecz oglądam film w domu.
Sie fährt nicht nach Paris, sondern nach London.
Ona nie jedzie do Paryża, lecz do Londynu.
und
Ich lese ein Buch und mein Freund trinkt Kaffee.
Czytam książkę, a mój przyjaciel pije kawę.
Sie kocht das Abendessen undhört dabei Musik.
Ona gotuje obiad i słucha przy tym muzyki.
Jak utworzyć szyk przestawny przestawny w języku niemieckim, czyli “spójniki przestawne” (außerdem, dann, trotzdem)
Istnieją również spójniki, które wymagają przestawienia czasownika w zdaniu, co nazywamy szykiem przestawnym. W takich przypadkach czasownik stoi na pierwszym miejscu bezpośrednio za spójnikiem, a wykonawca czynności (podmiot) pojawia się zaraz po nim:
Es regnet stark. Wir bleiben zu Hause. -> Es regnet stark, deshalbbleiben wir zu Hause.
Mocno pada. Zostajemy w domu. -> Mocno pada, dlatego zostajemy w domu.
Spójniki, po których występuje szyk przestawny to:
außerdem
poza tym
dann
później
deshalb/darum/deswegen
dlatego
sonst
w przeciwnym razie
trotzdem
mimo to
Przed nimi zawsze używaj przecinka.
außerdem
Ich gehe heute ins Fitnessstudio, außerdemmache ich noch einen Spaziergang im Park.
Dziś idę na siłownię, poza tym idę jeszcze na spacer po parku.
Sie arbeitet im Büro, außerdembesucht sie regelmäßig Fortbildungskurse.
Ona pracuje w biurze, poza tym regularnie uczęszcza na kursy doszkalające.
dann
Ich mache die Hausaufgaben, dannsehe ich fern.
Robię zadania domowe, potem oglądam telewizję.
Wir besuchen das Museum, dannessen wir im Restaurant.
Odwiedzamy muzeum, potem jemy w restauracji.
deshalb
Ich habe Hunger, deshalbkoche ich etwas.
Jestem głodny, dlatego ugotuję coś.
Es ist Sonntag, deshalbbleiben die Geschäfte geschlossen.
Jest niedziela, dlatego sklepy są zamknięte.
darum
Es regnet, darumbleibe ich zu Hause.
Pada deszcz, dlatego zostaję w domu.
Er ist müde, darumgeht er früh ins Bett.
On jest zmęczony, dlatego idzie wcześnie spać.
deswegen
Wir haben die Prüfung nicht bestanden, deswegenmüssen wir sie wiederholen.
Nie zdaliśmy egzaminu, dlatego musimy go powtórzyć.
Es ist sehr laut hier, deswegenschließe ich das Fenster.”
Jest tu bardzo głośno, dlatego zamykam okno.
sonst
Lerne fleißig, sonstbekommst du schlechte Noten.
Ucz się pilnie, w przeciwnym razie dostaniesz słabe oceny.
Zieh eine Jacke an, sonstwirst du krank.
Załóż kurtkę, w przeciwnym razie zachorujesz.
trotzdem
Ich bin müde, trotzdem werde ich dem Kurs beitreten.
Jestem zmęczony, mimo to dołączę do kursu.
Ich habe wenig Zeit, trotzdem helfe ich dir.
Mam mało czasu, mimo to pomogę ci.
Jak utworzyć szyk końcowy w języku niemieckim, czyli spójniki podrzędne (weil, dass, ob)
Ostatnia grupa to spójniki podrzędne, po których czasownik wędruje na koniec zdania – jest to tzw. szyk końcowy. Te spójniki wprowadzają zdania podrzędne, czyli takie które dostarczają dodatkowych informacji do zdania głównego.
Największa trudność związana z tą grupą spójników wynika z tego, że musisz pamiętać, aby odmieniony czasownik był na końcu zdania. Choć nie jest to trudne, to dla nas Polaków brzmi to bardzo nienaturalnie, dlatego podczas rozmowy często zdarza się o tym zapomnieć. Zobacz na przykład:
Ich kann nicht zur Arbeit kommen. Ich bin krank. -> Ich kann nicht zur Arbeit kommen, weil ich krank bin.
Nie mogę przyjść do pracy. Jestem chory. -> Nie mogę przyjść do pracy, ponieważ jestem chory.
Spójniki podrzędne to:
da
ponieważ, gdyż
damit
żeby
dass
że
falls
jeśli, w razie gdyby
ob
czy
obwohl
mimo że
weil
ponieważ
wenn
jeśli, kiedy
Przed nimi zawsze używaj przecinka.
da
Ich bin erreichbar bis 4 nachmittags erreichbar, da ich danach ein Meeting habe.
Jestem dostępny do 4 po południu, ponieważ później mam spotkanie.
Wir sind ruhig, da alles in Ordnung ist.
Jestem spokojny, ponieważ wszystko jest w porządku.
damit
Ich lerne Deutsch, damit ich in Deutschland studieren kann.
Uczę się niemieckiego, żeby móc studiować w Niemczech.
Sie spart Geld, damit sie in den Urlaub fahren kann.
Ona oszczędza pieniądze, żeby móc pojechać na wakacje.
dass
Ich weiß, dass er heute kommt.
Wiem, że on dzisiaj przyjedzie.
Ich hoffe, dass wir das Ziel erreichen.
Mam nadzieję, że osiągniemy cel.
falls
Ruf mich an, falls du Hilfe brauchst.
Zadzwoń do mnie, jeśli będziesz potrzebować pomocy.
Ich nehme einen Regenschirm mit, falls es regnet.
Wezmę parasol, w razie gdyby padało.
ob
Weißt du, ob der Zug pünktlich ist?
Wiesz, czy pociąg jest punktualny?
Er überlegt, ob er ein neues Auto kaufen soll.
On się zastanawia, czy powinien kupić nowe auto.
obwohl
Sie lacht viel, obwohl sie Probleme hat.
Ona często się śmieje, mimo że ma problemy.
Sie fährt mit dem Fahrrad, obwohl der Weg lang ist.
Ona jedzie na rowerze, mimo że droga jest długa.
weil
Ich bin froh, weil ich meine Prüfung bestanden habe.
Jestem szczęśliwy, ponieważ zdałem egzamin.
Sie macht Sport, weil sie fit bleiben möchte.
Ona uprawia sport, ponieważ chce pozostać w formie.
wenn
Ich rufe dich an, wenn ich zu Hause bin.
Zadzwonię do ciebie, kiedy będę w domu.
Wenn es morgen sonnig ist, machen wir ein Picknick.
Jeśli jutro będzie słonecznie, zrobimy piknik.
Jak używać spójników dwuczłonowych w języku niemieckim, (entweder … oder, sowohl … als auch, weder … noch)
Na sam koniec, jako wisienkę na torcie, zostawiłam spójniki dwuczłonowe:
je mehr … desto/umso
im … tym
entweder … oder
albo … albo
zwar … aber
wprawdzie … lecz
einerseits … andererseits
z jednej strony … z drugiej strony
um … zu
żeby
nicht nur … sondern auch
nie tylko … lecz także
sowohl … als auch
zarówno … jak i
weder … noch
ani … ani
Te spójniki sprawiają trochę więcej trudności podczas nauki, ponieważ składają się z dwóch części, które razem tworzą jeden spójnik. Obie części takiego spójnika są od siebie zależne i muszą występować razem, aby poprawnie funkcjonować w zdaniu. Jeśli jednak poświęcisz chwilę żeby się ich nauczyć, zobaczysz jak bardzo urozmaicą twoje wypowiedzi – staną się bardziej płynne i złożone, dzięki czemu twój poziom niemieckiego automatycznie będzie wydawał się bardziej zaawansowany. Może to być dużym plusem, jeśli przygotowujesz się właśnie do rozmowy o pracę lub do egzaminu. Przygotowałam dla ciebie przykładowe zdania, które mogę przydać się na taką właśnie okazję.
je mehr … desto/umso
Je mehr ich lerne, desto/umso besser verstehe ich die Sprache.
Im więcej się uczę, tym bardziej rozumiem język.
Je mehr ich übe, desto/umso sicherer werde ich im Umgang mit Kunden.
Im więcej ćwiczę, tym pewniej czuję się w kontaktach z klientami
entweder … oder
Entweder ich erkläre das Thema detailliert, oder ich gebe eine kurze Zusammenfassung.
Albo wyjaśnię temat szczegółowo, albo podam krótkie podsumowanie.
Entweder nehme ich an der Schulung teil, oder ich arbeite an meinem aktuellen Projekt.
Albo biorę udział w szkoleniu, albo pracuję nad moim aktualnym projektem.
zwar … aber
Ich habe zwar die Grundidee verstanden, aber einige Details sind mir noch unklar.
Wprawdzie zrozumiałem główną ideę, ale niektóre szczegóły są jeszcze dla mnie niejasne.
Ich habe zwar viele Aufgaben, aber ich organisiere mich gut.
Wprawdzie mam wiele zadań, ale dobrze się organizuję
einerseits … andererseits
Einerseits finde ich das Thema schwer, andererseits interessiert es mich sehr.
Z jednej strony uważam temat za trudny, z drugiej strony bardzo mnie interesuje.
Einerseits will ich mich weiterbilden, andererseits brauche ich praktische Erfahrung.
Z jednej strony chcę się dalej kształcić, z drugiej strony potrzebuję praktycznego doświadczenia.
um … zu
Ich lerne Deutsch, um in Deutschland zu studieren.
Uczę się niemieckiego, żeby studiować w Niemczech.
Ich arbeite hart, um meine Ziele zu erreichen.
Pracuję ciężko, aby osiągnąć swoje cele.
nicht nur … sondern auch
Ich konzentriere mich nicht nur auf die Grammatik, sondern auch auf den Wortschatz.
Koncentruję się nie tylko na gramatyce, ale także na słownictwie.
Ich beherrsche nicht nur Deutsch, sondern auch Englisch.
Posługuję się nie tylko niemieckim, ale także angielskim.
sowohl … als auch
Ich werde sowohl die Vorteile als auch die Nachteile dieser Methode erläutern.
Omówię zarówno zalety, jak i wady tej metody.
Ich bearbeite sowohl administrative Aufgaben als auch kreative Projekte.
Wykonuję zarówno zadania administracyjne, jak i projekty kreatywne.
weder … noch
Ich habe weder die genaue Definition im Kopf, noch erinnere ich mich an das Beispiel.
Nie pamiętam ani dokładnej definicji, ani przykładu.
Ich habe weder Schwierigkeiten, unter Druck zu arbeiten, noch Probleme mit engen Deadlines.
Nie mam ani trudności z pracą pod presją, ani problemów z dotrzymywaniem napiętych terminów.
Opanuj spójniki w języku niemieckim z Taalhammerem!
Poznałeś już wszystkie najważniejsze informacje na temat spójników. Jeśli masz dodatkowe pytania zawsze możesz skontaktować się z nami lub zostawić komentarz. Skorzystaj również z naszej aplikacji Taalhammer, gdzie czeka na ciebie wiele dodatkowych materiałów. Pamiętaj, że praktyka czyni mistrza – im więcej będziesz ćwiczyć, tym łatwiej będzie ci stosować spójniki i odpowiedni szyk w różnych sytuacjach. Powodzenia w dalszej nauce!
Wspierana przez naukę i zasilana technologią sztucznej inteligencji.
